Powiedzieć coś nieprawidłowego nie jest najgorszym co może się stać, ponieważ świat wkrótce to wyprostuje; ale naprawdę poważnym jest rozważanie jednostronnych prawd jako prawdy absolutne i upieranie się przy nich. Zawsze niezbędnym jest patrzeć na prawdy nie tylko z jednej strony, ale także z drugiej. Błędem większości filozofów nie jest to, że mówią coś, co jest fałszywe – w wielu przypadkach ich twierdzenia nie mogą być obalone, ponieważ mówią prawdę – ale to, że stawiają twierdzenia, które były badane tylko z jednej strony.
Jednostronność
Jedność i Indywidualizacja
Jeśli chcemy zbliżyć się do rzeczywistości, zwłaszcza rzeczywistości ludzkiej natury, to musimy zdać sobie sprawę z tego, że każde wyodrębnienie (odseparowanie) wydobywa się z całości. Gdybyśmy rozpoznawali jedynie abstrakcyjną jedność (np. komunizm), to niczego byśmy się nie nauczyli. Gdybyśmy się nie zróżnicowali, to cały świat pozostałby nieokreślony, tak jak w nocy wszystkie koty są szare. Dlatego ludzie, którzy pragną uchwycić wszystko w kategoriach abstrakcyjnej jedności, widzą świat w kolorze szarym. Z drugiej strony gdybyśmy się jedynie różnicowali, gdybyśmy byli jedynie odrębni i trzymali wszystko osobno, to nigdy nie powinniśmy dojść do prawdziwej wiedzy, ponieważ rozumielibyśmy jedynie poszczególne części, a wiedza umknęłaby nam.
Zatem wszystko w człowieku ma częściowo naturę poznania, częściowo naturę czucia i częściowo naturę woli. Poznanie jest przede wszystkim poznaniem, ale ma także naturę czucia i woli. Czucie jest przede wszystkim czuciem, ale ma także naturę poznania i woli; tak samo jest z wolą.
Jednostronność jest największym wrogiem wszelkich dróg prowadzących do poglądu na świat
W ogóle, kiedy się chce zdobyć pewne wyobrażenie o myśleniu, to bardzo istotnym jest to, że prawda jakiejś myśli w jednej dziedzinie nie przesądza wcale sprawy ogólnej ważności tej myśli. Pewna myśl może być najzupełniej słuszna w swojej dziedzinie, ale to nie decyduje zgoła o ogólnej jej ważności. Jeżeli mi ktoś dowiedzie to, czy tamto, to choćby ten dowód był najbardziej prawidłowy, nie można w żadnym razie tego, co zostało dowiedzione, zastosować do dziedziny, do której to nie przynależy. A zatem człowiek, który pragnie poważnie zapoznać się z drogami prowadzącymi do poglądu na świat, powinien przede wszystkim zrozumieć, że jednostronność jest największym wrogiem wszelkich dróg prowadzących do poglądu na świat i że należy bezwzględnie unikać każdej jednostronności. Musimy unikać jednostronności. Oto zasada, na którą dzisiaj pragnę wskazać ze szczególnym naciskiem.
Źródło: Rudolf Steiner – GA 151 – Human and Cosmic Thought: Lecture II – Berlin, 21st January 1914
Poszukiwania Duszy 